खाने होइनत कुरिलो अब

काठमाडौँ: कुनै बेला एक किलोको ९ हजार रुपैयाँसम्म पुगेको कुरिलोको खुद्रा मूल्य अहिले २ सय ५० रुपैयाँमा झरेको छ । कलिलो, लामा डाँठ भएको र मोटाइ हेरेर कुरिलोको मूल्य निर्धारण हुने व्यवसायी बताउँछन् ।

हाल कुरिलो किलोको २ सय ५०, ३ सय र ४ सय रुपैयाँसम्ममा बिक्री भइरहेको शंखमूलकी तरकारी व्यवसायी सुनीता खतिवडाले सुनाइन् । ‘कुरिलो हेरेर मूल्य निर्धारण हुन्छ, कहिले बढ्छ, कहिले घट्छ,’ उनले सुनाइन् । ‘मेरो किसान’ अनलाइनले भने किलोकै ५ सय ५० रुपैयाँ लिइरहेको छ ।
कुरिलोको होलसेल मूल्य मंगलबार २ सय ५० देखि ३ सय रुपैयाँ थियो । यसको औसत मूल्य २ सय ७५ रुपैयाँ रहेको कालीमाटी फलफूल तथा तरकारी बजार विकास समितिको मूल्यसूचीमा उल्लेख थियो । उपत्यकामा जेठदेखि भदौ अन्तिमसम्म कुरिलो उत्पादन हुने गरेको किसान बताउँछन् । असार–साउनमा दिनकै कुरिलो टिप्न पाइने भए पनि अन्य मौसममा दिन बिराएर पाइने उनीहरूको भनाइ छ ।

भक्तपुरस्थित विविचा गाउँका किसानले एक रोपनी जग्गाबाट १० किलो कुरिलो टिपिरहेको बताए । २० रोपनी जग्गामा लगाइएको खेतीबाट अहिले दिनको ६० देखि एक सय किलोसम्म कुरिलो टिप्ने गरेको विविचा गाउँकी सरिता ख्याजुले जानकारी दिइन् । हिजोआज दिनकै टिप्नुपर्ने भए पनि गत वर्षको तुलनामा राम्रो नभएको उनले सुनाइन् । ‘यस वर्ष सुरुदेखि नै मल पाइएन, जसले गर्दा कुरिलो राम्ररी निस्केको छैन,’ उनले भनिन्, ‘एक दिन ६० किलो र अर्को दिन सय वा १ सय २० किलोसम्म कुरिलो टिप्छौं । मल पाए अझै बढ्ने थियो,’ उनले भनिन् ।

फागुनदेखि नै झार गोड्ने, मल हाल्ने, खनजोत गर्ने काम सुरु भए पनि पर्याप्त मात्रामा मल नपाएको उनको गुनासो छ । विविचा गाउँका किसानले कम्तीमा १ रोपनीदेखि अधिकतम २० रोपनीसम्म क्षेत्रफलमा कुरिलो लगाएका छन् । पछिल्लो समय यहाँका धेरै किसान कुरिलो खेतीतर्फ आकर्षित छन् । सुरुमा कुरिलोबाट आम्दानी प्रशस्त नहुँदा किसान जग्गा भाडामा लिएर खेती गर्न डराउँथे ।

अहिले भने यहाँका ८० प्रतिशतभन्दा बढी किसानले कुरिलो खेती गरिरहेका छन् । अहिले उनीहरूले होलसेलमै किलोको ३ सय २० रुपैयाँसम्ममा कुरिलो बेचिरहेका छन् ।

कालीमाटीमा चैत पहिलो साता कुरिलोको औसत मूल्य प्रतिकिलो ७ सय थियो । अन्तिम साता आइपुग्दा औसत मूल्य प्रतिकिलो ३ सय २५ रुपैयाँ पुगेको तथ्यांक समितिको छ । ‘वैशाख पहिलो साता औसत मूल्य प्रतिकिलो ३ सय रुपैयाँ थियो, अन्तिम साता प्रतिकिलो ४ सय रुपैयाँ पुग्यो,’ समितिका सूचना अधिकारी विनय श्रेष्ठले भने, ‘जेठ पहिलो साता औसत मूल्य प्रतिकिलो २ सय ५० रुपैयाँ थियो भने जेठ ३१ मा प्रतिकिलो २ सय १५ रुपैयाँ पुग्यो ।’

असार १ देखि १५ सम्म कुरिलोको औसत होलसेल मूल्य प्रतिकिलो २ सय २५ रुपैयाँ रहेको समितिको तथ्यांक छ । कुरिलोको प्रतिकिलो औसत मूल्य प्रतिकिलो असार १६ मा २ सय ७५, असार १७, १८ र १९ मा २ सय १० र २० गते २ सय २५ रुपैयाँ छ । आन्तरिक उत्पादन निस्कनासाथ मूल्य घट्दै जाने र उत्पादन बन्द भएपछि महँगिने समितिका सूचना अधिकारी श्रेष्ठले बताए । कुरिलो आयात र निर्यात दुवै भइरहेको भन्सार विभागले जनाएको छ । विभागको आयातको तथ्यांक हेर्दा निरन्तर बढ्दै गएको देखाउँछ । आर्थिक वर्ष ०७७/७८ मा २ हजार रुपैयाँको १ सय ६० किलो कुरिलो आयात हुँदा चालु आर्थिक वर्षको पहिलो ११ महिनामै २ लाख २० हजार रुपैयाँ बराबरको ११ हजार ५ सय १३ किलो कुरिलो आयात गरिएको छ ।

चालु आर्थिक वर्षको ११ महिनामा २ लाख ८४ हजार रुपैयाँको २० क्विन्टल ६० किलो कुरिलो कतार र अमेरिकामा निर्यात भएको विभागको तथ्यांक छ । गत आर्थिक वर्षमा फ्रान्समा ५९ लाख ६६ हजार रुपैयाँको ७ क्विन्टल कुरिलो निर्यात भएको थियो । कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले जारी गरेको नेपाली कृषिसम्बन्धी तथ्यांकीय जानकारी–०७६ अनुसार देशभर १ सय ६२ हेक्टर क्षेत्रफलमा कुरिलो खेती गरिन्छ । यसबाट बर्सेनि १ हजार १ सय ५२ टन कुरिलो उत्पादन हुने गर्छ । सात प्रदेशमध्ये वाग्मतीमा सबैभन्दा बढी ८ सय ४१ टन कुरिलो उत्पादन हुन्छ । मधेस र सुदूरपश्चिममा भने अहिलेसम्म उत्पादन नभएको मन्त्रालयको भनाइ छ ।