काठमाडौँ – रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण सुरु गरेसँगै विश्व बजारमै आर्थिक गतिविधि प्रभावित बनेको छ । विश्वभरका प्रायः सेयर बजारमा बिहीबार भारी गिरावट आएको, पेट्रोलियम पदार्थ र सुनको मूल्य बढेको, बिटक्वाइनलगायतको मूल्य उच्च दरले घट्नुले आर्थिक गतिविधि नराम्ररी प्रभावित हुने संकेत देखिएको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरूले बताएका छन् ।
विश्व बजारमा बिहीबारसम्म तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल १ सय अमेरिकी डलर पुगेको छ । यो पछिल्लो ८ वर्षयताकै उच्च हो । सन् २०१४ मा प्रतिब्यारेल तेलको मूल्य १ सय ६.४५ अमेरिकी डलर थियो । तेलको मूल्यमा भएको भारी वृद्धिको असर तत्काल नेपाली बजारमा पनि देखिनेछ । त्यसै पनि केही महिनायता विश्व बजारमा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य उकालो लागिरहेको थियो । यही कारण नेपाल आयल निगमले पनि पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य बढाइरहेको छ । रुस र युक्रेनको युद्धले ती राष्ट्रहरूको अर्थतन्त्र प्रभावित हुने भएपछि विश्व बजारमै तेलेको मूल्य अकासिने भएको हो ।
युरो जोनको सेयर बजार पनि नराम्ररी प्रभावित भएको छ । यसअनुसार बिहीबार युरो जोनका सेयर बजार करिब ४ प्रतिशत घटे । तर उच्च मूल्यमा कारोबार हुँदै आएका सरकारी ऋणपत्र, अमेरिकी डलर, स्विस फ्र्यांक, जापानी ऐन र सुनको मूल्य भने बढेको छ । सेयर बजार उच्च अंकले ओरालो लागेपछि तुलनात्मक रूपमा सुरक्षित मानिएका उल्लिखित औजारमा लगानीकर्ताले लगानी बढाएपछि तिनको मूल्य बढेको हो । रुसी मुद्रा रुबलको भाउमा पनि करिब ७ प्रतिशत गिरावट आएको छ । युद्धको समयमा हिंसात्मक गतिविधिमा धेरै मुद्रा उपयोग हुने अनुमान छ ।
पेरिसस्थित ‘क्याक ४०’ सूचक बिहीबार ४.३८ र फ्र्यांकफर्टस्थित ‘ड्याक्स’ ५.०९ प्रतिशत घटे । लन्डनस्थित ‘फुट्सी १००’ ३.०५, युरोपका युरोनेस्क्ट ३.८० र स्विट्जरल्यान्डको स्विस मार्केट सूचक ३.०३ प्रतिशत घटेको छ । रुस र युक्रेनको युद्ध धेरै दिन लम्बिए यी सबै क्षेत्रका सेयर बजार थप प्रभावित हुने प्रक्षेपण गरिएको छ ।
रुसी सेनाले युक्रेनका धेरै सहरमा मिसाइल प्रहार गरेसँगै विश्व बजारमा बिटक्याइनको मूल्यमा भारी गिरावट आएको छ । यसअनुसार बिहीबार मात्र बिटक्याइनको मूल्य करिब ८ प्रतिशत (३४ हजार ३ सय २४ अमेरिकी डलर) घटेर पछिल्लो एक महिनायताकै न्यून बिन्दुमा ओर्लेको छ । इथरको मूल्य १०.४ प्रतिशत घटेको छ । युद्धले अनिश्चितता बढाएकाले जोखिमपूर्ण मानिएको बिटक्वाइन, क्रिप्टोकरेन्सीलगायत औजारको मूल्यमा भारी गिरावट आएको बताइएको छ ।
रुस र युक्रेनको युद्धले विश्व बजारमा मूल्यवृद्धि दर उच्च हुने अनुमान गरिएको छ । युद्धले आपूर्ति प्रणाली प्रभावित हुने भएकाले त्यसको प्रत्यक्ष असर मूल्यवृद्धिमा पर्ने अनुमान गरिएको हो । ‘रुसी सेनाले गरेको प्रत्यक्ष आक्रमणले ऊर्जा र खाद्यान्नको मूल्यमा चर्को वृद्धि हुन भय लगानीकर्तामा परेको छ, जसले विश्वभरको अर्थतन्त्रमा लगानी र अर्थतन्त्र वृद्धिलाई खतरामा पार्न सक्छ,’ न्युयोर्क टाइम्सले लेखेको छ ।
केही महिनायता नेफाली बजारमा बजार मूल्य बढ्न थालेको छ । यही समयमा रुस र युत्रेनको युद्धले विश्व बजारमै मुद्रास्फीति बढ्ने बलियो संकेत देखिएको छ । यसबाट तत्कालै नेपाली बजार प्रभावित हुने अर्थविद्हरू बताउँछन् । विश्व बजारमा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्यमा आएको बढोत्तरीले नेपाली बजार पनि छिट्टै प्रभावित हुने देखिन्छ । नेपालको कुल उपभोगमा कम्तीमा ४० प्रतिशत हिस्सा बाहिर (आयात) बाट आउनेकै छ । त्यसमा पनि तोरी र भटमासको तेल, मकै, घरपालुवा जनावरलाई दाना, सुन्दरताका सामग्री, स्मार्ट वाच र थोरै परिमाणमा सुन युक्रेनबाट आयात हुने गरेको छ । रुसले आक्रमण गरेपछि यहाँको अर्थतन्त्र प्रभावित हुने भएकाले त्यसको प्रत्यक्ष असर नेपाली बजारमा पनि पर्ने जानकारहरूको भनाइ छ ।
केही साताअघि मात्र नेपाल राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको मूल्य अनुमान सर्वेक्षणले आउँदो तीन महिनामा ८ र एक वर्षमा १० प्रतिशत मूल्यवृद्धि हुने प्रक्षेपण गरेको छ । यही अवस्थामा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा वस्तु तथा सेवाको मूल्य अकासिँदा आयातमा निर्भर नेपाली अर्थतन्त्र तत्कालै प्रभावित हुने जानकारहरूको तर्क छ । यसकारण सम्भावित उच्चदरको मूल्यवृद्धि नियन्त्रण गर्न सरकार (वित्तीय औजार) र राष्ट्र बैंकले (मौद्रिक औजारमार्फत) परिचालन गर्नुपर्ने उनीहरू बताउँछन् ।
