काठमाडौ । आज असोज शुक्ल दशमी, अर्थात् विजयादशमी, बडादशैँको मुख्य दिनको रूपमा देशभर धुमधामका साथ मनाइँदैछ। यो पर्व असत्यमाथि सत्यको विजय र आसुरी शक्तिमाथि दैवी शक्तिको विजयको प्रतीक हो, जसलाई हिन्दू धर्मावलम्बीहरूले हर्षोल्लासका साथ मनाउँछन्। विजयादशमीलाई विशेष गरी देवी दुर्गाको महिमा र आशिष् प्राप्त गर्ने अवसरका रूपमा लिइन्छ। घटस्थापनादेखि नै सुरु हुने दशैँ पर्वको आजको दिनलाई सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण मानिन्छ।
टीका र जमराको महत्त्व
घटस्थापनाका दिन घरमा अथवा पूजाकोठामा राखिएको देवी दुर्गाको प्रतीक घडामा नौ दिनसम्म निरन्तर पूजापाठ र बली दिइन्छ। नवमीको दिन देवीको विशेष पूजा गरी नवदुर्गालाई बिदा गरिन्छ भने दशमीको दिन यो पूजा विधिपूर्वक सम्पन्न गरिन्छ। विजयादशमीको दिन देवीको प्रसादका रूपमा मान्यजनहरूको हातबाट रातो टीका र पहेँलो जमरा लगाउने प्रचलन छ। यो टीका र जमरालाई विजय र समृद्धिको प्रतीक मानिन्छ। टीका लगाउँदा विशेष गरी “यश, ऐश्वर्य वृद्धि र दीर्घायु प्राप्त होस्” भन्ने आशीर्वाद दिइन्छ।
टीका र जमराको उत्तम समय
नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक समितिका अनुसार आज बिहान ८ बजेर ३३ मिनेटमा देवी विसर्जनको साइत निकालिएको छ भने बिहान ११ बजेर ३६ मिनेटमा टीका लगाउने उत्तम साइत रहेको छ। साइत नपर्खेर पनि दिनभर टीका लगाउन मिल्ने व्यवस्था छ, जसले गर्दा धेरैले आजको दिन परिवार, नातेदार, र मान्यजनसँग भेटघाट गरी आशीर्वादको टीका लगाउने गर्छन्। जसलाई टीका लगाउन नभ्याइनेहरूका लागि पनि कोजाग्रत पूर्णिमासम्म टीका ग्रहण गर्न सकिने प्रचलन छ।
समाजमा हर्षोल्लास र उमंग
आजको दिन विशेष गरी समाजमा हर्षोल्लास, भेटघाट, र आशीर्वादको आदानप्रदान गर्ने दिन हो। मान्यजनहरू आफ्ना सन्तान, आफन्तजन र समाजका सदस्यलाई टीका लगाएर समृद्धिको शुभकामना दिन्छन्। सहरदेखि गाउँसम्म सबै ठाउँमा विजयादशमीको उत्सव समान जोश र उल्लासका साथ मनाइन्छ। दशैँको यो दिन धेरैका लागि पारिवारिक मिलनको समय हो, जसमा विशेष खानपान, मिठाइ, र परिकारहरूको आदानप्रदान पनि गरिन्छ।
सांस्कृतिक महत्त्व र परम्परागत मान्यता
विजयादशमी असत्यमाथि सत्यको विजयको प्रतीक हो भन्ने धार्मिक मान्यता छ। यो दिनको कथा रामायणसँग पनि जोडिएको छ, जसमा भगवान् रामले रावणलाई पराजित गरी विजय प्राप्त गरेका थिए। साथै, देवी दुर्गाले नौ दिनसम्म महिषासुरलाई युद्ध गरेर दसौं दिनमा विजय प्राप्त गरेको उल्लेख गरिएको छ। यही कारणले यो दिनलाई विजयको प्रतीकका रूपमा मनाइन्छ। देवी दुर्गाको पूजा आराधना गरी यस पर्वलाई विजयादशमीको रूपमा मनाउने परम्परा लामो समयदेखि चलिआएको छ।
आजको दिन विशेष गरी धार्मिक स्थलहरूमा पूजा–आराधना गर्ने, दुर्गा भवानीको मन्दिरहरूमा श्रद्धालुहरूको भीड लाग्ने गर्दछ। साथै, बडादशैँको अवसरमा घर–घरमा समेत देवीको पूजा गरी प्रसाद वितरण गर्ने चलन छ। पूर्णिमासम्म टीका र जमरा लगाउने परम्परा रहेकोले आजदेखि नै टीका लगाउने कार्यक्रम सुरु भएको छ।
